LEUVENSE DAGEN KINSHASA

In april 2009 gingen in Kinshasa drie symposia door: één over de introductie van digitale medische beeldvorming, een tweede over screening en preventie van baarmoederhalskanker en een derde over de behandeling van diabetesvoet. Telkens was onze vereniging ‘Ontwikkelingssamenwerking Geneesheren en Apothekers-Alumni K.U.Leuven’ hierbij prominent aanwezig.

Naast het scheppen van een band tussen alumni wereldwijd ondersteunt onze vereniging eigen projecten in Congo. Zij focust zich hierbij op voortgezette opleiding van Congolese artsen en stimuleert de ontwikkeling van duurzame samenwerkingsverbanden tussen klinische diensten van UZ Leuven en onze Faculteit Geneeskunde met medische faculteiten en ziekenhuizen in Congo.  Hierbij spelen we de rol van initiator en activator van projecten tussen K.U.Leuven, andere Vlaamse universiteiten (o.a. Universiteit Gent, Universiteit Hasselt) en de Vlaamse en Belgische overheid (VLIR-Universitaire Ontwikkelingssamenwerking, VLIR-UOS, en de Belgisch Technische Coöperatie, BTC). We mikken hierbij op de uitbouw van lokale expertise en voldoende kritische massa als basis van een duurzame ontwikkeling.

Digitale Medische Beeldvorming

Op 7 en 8 april werd een symposium georganiseerd in het Hôpital Général de Référence de Kinshasa (HGRK, vroegere Mama Yemo) over ‘Digitale Medische Beeldvorming’. Naar aanleiding van een studieverblijf van dr. Gertrude Luyeye (Alumnibeurs 2007) en Jean-Claude Mbete (Alumnibeurs 2008) in de dienst Medische Beeldvorming van UZ Leuven werd onder promotorschap van prof. Guy Marchal een plan uitgewerkt voor de introductie van Digitale Beeldvorming in de dienst Radiologie van het Mama Yemo ziekenhuis in Kinshasa. De apparatuur werd gedeeltelijk gefinancierd door LUMOS en de Belgische Technische Coöperatie, en door de dienst Medische Beeldvorming van Mama Yemo zelf. Aandacht werd hierbij gegeven aan een correcte installatie (uitgevoerd door Jan Leemans en Herman Pauwels van UZ Leuven, en technici van Agfa-Gevaert) en uitwerken van een deugdelijk onderhoudscontract.

Het symposium was de aanleiding om het nieuwe systeem voor te stellen aan artsen van Kinshasa, NGO’s en leden van de Belgische Coöperatie. Een 200-tal artsen woonden het symposium bij. Technisch was de introductie van het digitaal systeem een groot succes. Hierdoor kon de prijs per radiografie zakken wat onmiddellijk resulteerde in een verdubbeling van het aantal opnames.

Dankzij de Belgisch Technische Coöperatie kon ook een mammografietoestel aangeschaft worden. Onze vereniging financiert op dit ogenblik een supplementaire opleiding op gebied van mammografie van dr. Luyeye in UZ Leuven en voorziet verdere opleidingen in echografie.

Dit pilootexperiment moet ons informatie geven over de vraag hoe nieuwe, betaalbare en duurzame technologieën invoeren voor een betere diagnostiek, preventie en therapie voor een doodarme bevolking in de context van Kinshasa en Congo. De informatie die we met dit experiment bekomen moet ons in staat stellen ook in andere hospitalen gelijkaardige systemen in te voeren. Dit is o.a. al gepland in het St. Luc Hospitaal in Kisantu, dit in het kader van een breed opgezet gezondheidsproject van de Belgisch Technische Coöperatie, waarbij gebruik zal gemaakt worden van de expertise opgedaan in het Mama Yemo ziekenhuis. Ook hier draagt onze vereniging bij door ondersteuning in de opleiding van medisch personeel.

Deze activiteiten in het Mama Yemo ziekenhuis gingen niet onopgemerkt voorbij. In een reportage van Peter Verlinden op de VRT werd dit initiatief als voorbeeld genomen van een langlopende succesvolle samenwerking tussen klinische diensten, in schril contrast met tal van foutieve investeringen die mank lopen of mislukken door verkeerde keuzes van materiaal, installatieproblemen, vroegtijdige pannes en het niet voorzien van onderhoudscontracten.

Naast het technische succes viel vooral het enthousiasme op in de dienst Radiologie van het Mama Yemo ziekenhuis waar nu opnieuw kan gewerkt worden met een perspectief op de toekomst. Ook was de keuze van Mama Yemo een goede keuze: het is het grootste ziekenhuis van Kinshasa, met een goede bezetting, die vooral de armere bevolking aanspreekt, maar met een totaal gebrek aan ondersteuning en middelen. Hopelijk kan dit initiatief uitdeinen naar andere diensten in Mama Yemo, maar ook andere diensten in UZ Leuven motiveren om een gelijkaardige ‘jumelage’ tussen diensten te ontwikkelen.

Symposium ‘Introductie van digitale beeldverwerking in Congo’ in het Hôpital Général de Référence de Kinshasa, HGRK, 7-8 April 2009. In samenwerking met het HGRK (dr. Gertrude Luyeye,diensthoofd Beeldvorming, links boven), UZ Leuven (prof. Guy Marchal, promotor van het project, rechts onder), LUMOS (Leuvense Universitaire Medische Ontwikkelingssamenwerking en Solidariteit, UZ Leuven), Belgisch Technische Cooperatie (BTC), Agfa en onze Alumnivereniging. Jan Leemans en Herman Pauwels (UZ Leuven) zorgden voor de technische ondersteuning van het project.

Screening en Preventieve Behandeling van Baarmoederhalskanker in Kinshasa

Een tweede initiatief betrof een werkatelier over ‘Screening en Preventieve Behandeling van Baarmoederhalskanker in Kinshasa’. Dit werkatelier ging eveneens door in het Mama Yemo ziekenhuis, op 23-25 april. Baarmoederhalskanker is de voornaamste kanker bij Congolese vrouwen, en gaat borstkanker vooraf. Vrouwen komen meestal in een (te) laat stadium bij de gynaecoloog terecht. Er bestaat geen screeningsprogramma en geen preventieve behandeling van precancereuse letsels. De enige therapie is hysterectomie.

Het thema is onderdeel van een VLIR-UOS project waarvan prof. Marleen Praet van de Universiteit van Gent promotor is. Het project was een vervolg op twee studieverblijven van dr. Cathy Ali-Risasi in Leuven en Gent, beide gefinancierd door onze vereniging. Deze verblijven resulteerden in een specialisatieverhandeling over hetzelfde thema in 2007. In het daaropvolgend VLIR-UOS project werd voorzien in lokale opleiding van gynaecologen. Onze vereniging heeft een belangrijke bijdrage geleverd in de logistieke ondersteuning en aanschaf van materiaal. Via de dienst gynaecologie van UZ Leuven werd een colposcoop verkregen.

Het werkatelier waaraan een 80-tal gynaecologen deelnamen ging door onder het motto ‘see and treat’. Dr. Jasper Verguts (UZ Leuven) verzorgde het gynaecologisch aspect (colposcopie en behandeling met cryotherapie en Loop Electrosurgical Excision Procedure, LEEP), prof. Marleen Praet het cytopathologisch deel. Dr. C. Ali-Risasi gaf een overzicht over de verschillende cofactoren die precancereuse letsels in de hand werken en het aandeel van verschillende types Human Papillomavirus in de pathogenese. Verschillende lokale sprekers handelden over de prevalentie van baarmoederhalskanker in Congo en de rol (of eerder de afwezigheid ervan) van de overheid in de preventie ervan.

Het was een hele onderneming om in ‘real time’ en ‘visual inspection’ colposcopische beelden op afstand te tonen, en even later, na kleuring, de cytopathologie geprojecteerd te zien. Dit was een primeur voor Kinshasa.

De derde dag van het werkatelier handelde over strategieën van netwerkvorming voor diagnostiek en behandeling tussen vijf pilootziekenhuizen in Kinshasa (Universitair Ziekenhuis, Hôpital St. Joseph, Bondeko, Centre Hospitalier Monkole, HGRK). Lokale coördinator van het project is dr. Cathy Ali-Risasi.

Beide activiteiten gingen door in het Mama Yemo ziekenhuis, beide onder impuls van Alumni bursalen. Beide kunnen aan de basis liggen van een eerste, preliminair netwerk voor screening op de twee voornaamste kankers bij de Congolese vrouw. Hierbij wordt gedacht aan de oprichting van een expertisecentrum rond preventie en behandeling van baarmoederhals- en borstkanker in Kinshasa. Dank zij een andere Alumnibeurs kan dr. Léon Mbala zijn doctoraatsthesis in de loop van 2009 finaliseren (promotor prof. Patrick Neven, UZ Leuven) over de hormoongevoeligheid van borsttumoren in Kinshasa. Belangrijke bevinding hierbij is dat 80% van de borsttumoren van het hormoongevoelige type zijn. Alumni stelt ook een reisbeurs ter beschikking voor een supplementaire opleiding van dr. V. Lokomba (Universitair Ziekenhuis Kinshasa) in de dienst van prof. L. Denny in Kaapstad.

Symposium en werkatelier ‘Screening en preventieve behandeling van baarmoederhalskanker’ in het Hôpital Général de Référence de Kinshasa (HGRK; vroegere  Mama Yemo ziekenhuis) in samenwerking met de Universiteit van Kinshasa (dr. Cathy Ali-Risasi, links boven), UGent (prof. Marleen Praet, rechts onder, promotor van het VLIR-UOS project), K.U.Leuven (dr. Jasper Verguts, links onder), onze Alumnivereniging, en VLIR-UOS; 23-25 april 2009.

Preventie en behandeling van diabetesvoet

Het derde werkatelier betrof een pathologie die sterk in opmars is in Congo, zelfs bijna epidemische vormen aanneemt: diabetes.  Het atelier ging specifiek over de 'preventie en behandeling van diabetesvoet'.  Het werd gevolgd door 10 ploegen van telkens 3 personen, afkomstig van verschillende ziekenhuizen uit de provincie en uit Kinshasa.  Het symposium sluit een VLIR-UOS project i.v.m. diabetes in Congo af (promotor: prof. Erik Muls, UZ Leuven).

Het werd eveneens gesteund door de World Diabetes Foundation.  Alumni speelde een rol bij de opleiding van een multidisciplinaire ploeg artsen van Mama Yemo, die in UZ Leuven een vervolmakingstage volgden: dr. Mimi Mukwamu, dermatologe; dr. Joseph Kensese, algemeen arts gespecialiseerd in diabetes, dr. André Kapia, orthopedisch chirurg.  In hetzelfde kader van diabetes werd recent een beurs gegeven aan dr. Wivine Kimenyembo, oftalmologe van de Université de Kinshasa.  Zij schrijft een specialisatieverhandeling over diabetische retinopathie in Kinshasa.  De diabetesexpertise werd eveneens uitgebreid naar het Hôpital St. Luc door het toekennen van vervolmakingbeurzen aan dr. Damien Makiadi, algemeen arts-traumatoloog en directeur van het ziekenhuis, en aan zuster Nicole Beya, diensthoofd nursing.  Beiden volgden tijdens hun studieverblijf de diabetesvoetkliniek in UZ Leuven.  Hierdoor ondersteunen we de activiteiten van LUMOS (Leuvense Universitaire Medische Ontwikkelingssamenwerking en Solidariteit, UZ Leuven) die het St. Luc hospitaal als prioritaire partner in haar Congo projecten uitgekozen heeft.

Ook hier hebben we de principes gehanteerd van teamwork, multidisciplinairiteit en themagerichte selectie.

Werkatelier ‘Le Pied Diabétique’ in het Centre Mbudi Kinshasa in samenwerking met verschillende hospitalen uit Kinshasa, K.U.Leuven (promotor: prof. Erik Muls), de World Diabetes Foundation en VLIR-UOS; 16-18 april 2009. Onze vereniging ondersteunde het project door opleiding van Congolese artsen voor de behandeling van diabetespathologie.

Dankzij kansen en contacten, gecreëerd door Alumnibeurzen, werken op dit ogenblik 14 Congolese artsen aan een doctoraatsthesis, in samenwerking met een promotor van K.U.Leuven, UGent of UCL. Negen konden, na de Alumnibeurs, een andere, langdurige PhD. beurs bekomen (VLIR-UOS,  BTC of UCL).

Deze verschillende activiteiten illustreren hoe Alumni met karige middelen maar goed gefocusseerde projecten een duurzaam ontwikkelingsproces in Congo op gang tracht te brengen. De samenwerkingsverbanden die hierbij door de Alumnivereniging nagestreefd wordt tussen diensten in UZ Leuven, Faculteit, andere Vlaamse Universiteiten en overheid moeten hierbij dienen om een multiplicatie-effect op gang te brengen. Veel NGO’s zijn actief in de medische sector, weinige houden zich bezig met medische opleiding en opbouw van expertise en know-how.  Voor hen is de termijn te lang en te onzeker. Wij geloven nochtans dat dit de enige weg is die tot duurzame ontwikkeling leidt: verantwoordelijkheid in eigen handen geven en perspectieven voor een langdurige samenwerking creëren.

Dit nieuwsbericht gaat over: .