EX-BURSALEN VAN ONTWIKKELINGSSAMENWERKING ALUMNI BEKOMEN UNIFOS DOCTORAATSBEURZEN

Dr. Thérèse Biselele en Dr. Gertrude Luyeye zijn de eerste Congolese artsen die in aanmerking kwamen voor een UNIFOS doctoraatsbeurs. UNIFOS staat voor Universitair Fonds Ontwikkelingssamenwerking en beoogt de capaciteitsopbouw van universiteiten in ontwikkelingslanden.


  Dr. Thérèse Biselele is kinderarts in de Cliniques Universitaires de Kinshasa (CUK), dat onderdeel is van de faculteit geneeskunde van UNIKIN. Zij is werkleider in de afdeling Neonatologie.  Zij volgde in 2009 een vervolmakingstage in de dienst Neonatologie van UZ Leuven onder leiding van professor Gunnar Naulaers.  Uit dit eerste contact resulteerde een doctoraatsonderwerp dat verder geconcretiseerd werd tijdens haar recent verblijf in 2010.  Het onderzoek van Dr. Biselele betreft de klinische evolutie en gevolgen van cerebrale hypoxie bij pasgeborenen in Kinshasa.

Dr. Gertrude Luyeye is diensthoofd van Medische Beeldvorming in het Hôpital Général de Reférence de Kinshasa (het vroegere, en meer onder die naam gekend, ziekenhuis Mama Yemo).  Mama Yemo is het grootste ziekenhuis van Kinshasa en zowat de enige plaats waar de armste bevolking van Kinshasa terecht kan.  Dr. Luyeye was de eerste maal in Leuven in 2007, met een herhaling in 2009.  De eerste stage resulteerde in een engagement van professor Guy Marchal om de dienst Medische Beeldvorming van Hôpital Général te digitaliseren.  

De beurzen werden voor het eerst toegekend in 2010 en gaan tijdens de eerste vijf jaren naar jonge stafleden van Congolese universiteiten. Hierdoor wenst het Fonds bij te dragen tot derelève académique, het hoofdprobleem van alle Congolese universiteiten op dit ogenblik. De voorkeur gaat uit naar korte onderzoeksverblijven die plaatsvinden in het kader van een lokaal doctoraat of van een joint doctorate. De uitwerking van selectiecriteria gebeurt onder toezicht van de Universitaire Raad voor Ontwikkelingssamenwerking (IRO).

In 2006 werd een gelijkaardig initiatief genomen door professor Jan Dequeker met de oprichting van het fonds ‘Chaires scientifiques pour jeunes académiques congolais’. Dit fonds deelde dezelfde bezorgdheid als UNIFOS nu, en had als doel onderzoeksmogelijkheden te creëren voor jonge beloftevolle onderzoekers. Omwille van dezelfde doelstelling werd het fonds Prof. Dequeker opgenomen in UNIFOS. Het sluit ook aan bij de inspanningen van de de vzw
‘Ontwikkelingssamenwerking Geneesheren- en Apothekers Alumni’
die zich sinds haar ontstaan in 1977 inzet voor het behoud van de band met Congo, vooral met de universiteit van Kinshasa (UNIKIN, ex-Lovanium). Dit heeft de teloorgang van de didactische en onderzoeksinfrastructuur van Congolese universiteiten niet kunnen tegengaan, maar heeft wel belet dat alle contacten verloren gingen. 

Een belangrijk onderdeel van het Alumni Congoproject is de organisatie van vervolmakingstages in UZ Leuven. Op dit ogenblik werken een tiental Congolese artsen aan een doctoraat, sommigen ingeschreven als doctoraal student in Leuven, anderen aan een Congolese universiteit, telkens met een Leuvense promotor of copromotor. Allen zijn gestart met een Alumni beurs; sommigen konden daarna overstappen op doctoraatsbeurzen van VLIR-UOS, de Belgische Coöperatie of een onderzoeksfonds. Deze beurzen zijn van het gemengde type, d.w.z. 3-4 maanden per jaar werken in Leuven, de rest van het jaar in Congo.

Meer dan twintig Congolese artsen konden op die manier in de loop van de laatste drie jaar een vervolmakingstage in Leuven volgen; allen zijn teruggekeerd naar Congo. Zo waren Dr. Luyeye (2007, 2009) en Dr. Biselele (2009, 2010) begunstigden van een Alumnibeurs.

Tijdens hun laatste verblijf werd een doctoraal plan uitgewerkt, dat in januari 2010 ingediend werd bij UNIFOS voor het bekomen van een gemengde doctorale beurs van 4 jaar. Beiden werden ingeschreven als doctoraal student van de faculteit geneeskunde. Hierbij zullen klinische parameters vergeleken worden met gegevens van hersenonderzoek bekomen met Cerebral Function Monitoring (CFM, via een vereenvoudigd portabel EEG apparaat). Uit dit onderzoek zullen guidelines opgesteld worden voor het verbeteren van de aanpak van hersenischemie en zuurstoftekort van pasgeborenen in Congo als onderdeel van een breder plan ter voorkoming van neonatale sterfte en pathologie. Cerebrale hypoxie is een frequente oorzaak van overlijden van pasgeborenen, en betekent bij de overlevenden dikwijls een blijvende mentale handicap en mentale achterstand. Dit betekent niet enkel een zware belasting voor het kind zelf maar legt tevens een enorme sociale last op de familie. Dikwijls zijn deze kinderen ook slachtoffer van sociale uitsluiting en marginalisatie als vermeende onheilbrengers in het kader van zeer verbreide praktijken van sorcellerie.

Voor het klinisch onderzoek zal samengewerkt worden met professor Nicola Robertson van het University College of London. Zij voert een gelijklopend onderzoek in Kampala, Oeganda. De dienst Neonatologie van UNIKIN wordt ondersteund door de Alumnivereniging en het Departement Kindergeneeskunde van UZ Leuven (professoren Hugo Devlieger, Gunnar Naulaers en Chris Van Geet).

Dr. Thérèse Biselele is reeds gestart met het epidemiologisch aspect van de studie sinds haar eerste verblijf in 2009. Haar doctoraatsopleiding begint in september 2010. Deze dienst werd sindsdien op initiatief van Dr. Luyeye gerenoveerd en functioneert nu met autonome financiering binnen het kader van het Hôpital Général. Het digitaliseringproces werd partieel gefinancierd met eigen middelen en gedeeltelijk met steun van LUMOS. De dienst kreeg beschikking over nieuwe radiologieapparatuur, inclusief een mammografie-uitrusting, met steun van de Belgische coöperatie. Via Chinese ondersteuning kon dit jaar een CT-scan geïnstalleerd worden.

In samenwerking met de dienst Medische Beeldvorming van UZ Leuven werd in 2009 en 2010 postgraduaatopleiding georganiseerd in het Mama Yemo ziekenhuis. Het succesverhaal van de medische beeldvorming in het Mama Yemo ziekenhuis is daarom voornamelijk te danken aan de intense samenwerking tussen beide diensten. Ondertussen kregen drie radiologen van Mama Yemo een voortgezette opleiding in Leuven. Eind dit jaar worden ook verpleegkundigen in de voortgezette opleiding ingeschakeld.

Het doctoraatsonderwerp van Dr. Luyeye is een studie over de epidemiologie en screening van borstkanker in Kinshasa. Borstkanker is, na baarmoederhalskanker, de meest frequente kanker bij Congolese vrouwen; de prevalentie is stijgend, vooral op jongere leeftijd. Op gebied van oncologie ontbreken zowat alle gegevens, er wordt niet systematisch gescreend, en patiënten komen pas in het ziekenhuis in een laattijdig stadium. Het werk van Dr. Luyeye zal erin bestaan om binnen de Congolese context screening, guidelines en strategieën te ontwikkelen om vrouwen in een vroegtijdiger stadium in therapie te krijgen. Ze is al gestart met een bewustwordingsproces via radio en TV en hoopt hierbij ook de kerken in te schakelen. Haar Leuvense promotoren zijn de professoren Guy Marchal en Erik Van Limbergen. Het anatomopathologisch aspect van de studie wordt gerealiseerd in samenwerking met de universiteit van Gent (prof. Marleen Praet). Dr. Luyeye is met haar onderzoeksproject gestart in mei 2010.

Onze vereniging beoogt met dit type samenwerking bij te dragen tot de moeizame heropbouw van competentiecentra rond persoonsgebonden initiatieven. Dit is een grote uitdaging vermits het moet gebeuren in een omgeving met zwakke instituten en totale afwezigheid van de staat. Zelden is deze vorm van samenwerking onderwerp van NGO initiatieven omdat succes op korte termijn niet gegarandeerd is. Toch menen wij dat vorming en opleiding, op alle gebied, de enige duurzame manier van ontwikkelingssamenwerking betekent. Ook in moeilijke omstandigheden blijven mensen geloven in de toekomst en biedt elke generatie nieuwe kansen tot beterschap. Die kansen willen we maximaal ondersteunen.

Fons Verdonck

("A. Vesalius" tijdschrift nr. 3 - juli 2010 - pag. 125-127)